Rugadh agus tógadh mé i bPort Láirge – an teach cónaithe d’An Rinn. Nuair a bhí mé ar scoil (scoileanna béarla ba ea iad) d’fhoghlaim mé Gaolainn na Mumhan. Ní dheachaidh mé go dtí an Ghaeltacht chun fhreastail ar coláiste Samhraidh ach chuaigh mé go dtí Contae Chiarraí ar laethanta saoire cúpla uair riamh.
Níor tháinig mé ar na canúintí eile go dtí an Teastas Sóisearach – go dtí an chluastuiscint diabhalta. Nuair a chualamar “an bhfuil tú ‘m-eye'” nó “‘gia guich'”, chuireamar ár bpinn síos agus screadamar. Nuair a chualamar “Caidé mar atá tú, a Sheán” sheasamar suas agus shiúlamar as an rang.
Roghnaigh mé Gaeilge agus Iriseoireacht mar is céim ar leith í. Bhí Córais Eacnamaíochta agus Pholaitíochta an chéad léacht ar siúl. Dúirt an léachtóir “wem” agus “wetch” – ní raibh aon chlú agam cad a dúirt sé. Ghlaoigh mé mo Mham agus tháinig líonrith orm. Ní raibh a fhios agam cad a bhí ar siúl. “An ndearna mé botún mór?” a cheap mé. Dhá nó trí seachtaine níos déanaí, thuig mé cad a dúirt an léachtóir ag an chéad léacht: UAIM. ‘oo-im’. UAIT. ‘oo-it’.
Tháinig frustrachas orm ar an bpointe sin. Cén fáth go bhfuil na canúintí chomh difriúil? Is tír an-bheag í Éire.
Nuair a thosaigh mé ag déileáil le mo shaol le canúintí eile, thosaigh na léachtóirí ag baint úsáid as mo chanúint. Ní raibh Gaolainn na Mumhan ag aon duine eile ar mo chúrsa. Mar sin, chuir siad ceisteanna orm an t-am ar fad. “Conas a deir tú ‘oideachas’?” “Conas a deir tú ‘oideachas’?”
Ní raibh fadhb mhór agam lena ceisteanna sin. Ach, ag deireadh na bliana, bhí an scrúdú béil agam. Thosaigh mé ag léamh an sliocht ar dtús – chonaic mé go raibh an scrúdaitheoir ag éirí saghas corraithe. “Is as Cúige Mumhan tú, sea?” “Tá, is as Port Láirge mé.” Bhí grainc uirthi. “Cén fáth nach dtéann tú go dtí Coláiste Mhuire gan Smál?” Like, cad sa diabhal?
Tríd is tríd, is maith liom a bheith ag éisteacht do na canúintí eile. Insíonn na canúintí scéal na Gaeilge agus bíonn daoine (mé féin) an-bhródúil as a canúint agus a cheantar dúchais.
Mar is eol do chách, is é Gaolainn na Mumhan an canúint is fearr.
Le Lauren Ní Chatháin
Image Credit : Sabrine Donohue